در بسیاری از نوشته ها نیازهای اساسی مادی انسان را به سه دسته تقسیم کرده‌اند: نیازهای زیستی ،نیازهای اقتصادی و نیازهای اجتماعی . مسکن در برآورده کردن هر کدام از این نیازهای اساسی نقش ویژه ای دارد که به آن ها اشاره می شود :
سرپناه : مسکن مانند غذا یک نیاز اساسی زیستی است و حق هر فرد و خانواده است . در اصل سی و یک قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دسترسی به مسکن مناسب حق هر خانواده ایرانی محسوب شده است . سرپناه مناسبی که بتواند انسان را در برابر شرایط جوی مصون نگه داشته به ساکنانش آرامش ، سلامت و شادابی عرضه کند
مسئله بی خانمانی و نداشتن سرپناه یک مشکل جهانی است
ازنظر اقتصادی : درگذشته مسکن یک دارایی فردی و از نظر اقتصادی غیرتولیدی تلقی می شد
امروزه مسکن به عنوان نوعی سرمایه گذاری و افزایش درآمد محسوب شده و درای مفهوم اقتصادی است . درحقیقت بهترین ، پرسودترین ، سریعترین و مطمئن ترین حوزه سرمایه گذاری بخش خصوصی ، سرمایه گذاری در حوزه زمین و مسکن است
هنگام تورم و رشد قیمت‌ها ، احداث یا خرید مسکن تدبیری موثر برای ثبت دارایی است و یک نوع سرمایه گذاری مطمئن برای خانوارهای به حساب می‌آید . مسکن در ثبات اقتصادی و بهزیستی خانواده نقش اساسی دارد زیرا فقر و عدم تامین اقتصادی از عوامل عمده بی ثباتی اجتماعی است
همچنین مسکن علاوه بر تامین یکی از نیازهای اولیه زندگی یعنی
به عنوان پس اندازاست از ابن رو مسکن برخلاف بعضی کالاهای مصرفی مورد نیاز پس از تامین نیازهای ضروری اولیه ،به صورت پس انداز تبدیل به سرمایه می شود و حوزه بسیار وسیعی از تقاضا را می گشاید که تامین آن ماهیتی متفاوت با بحث مسکن به عنوان سرپناه دارد
از نظر اجتماعی : کاکرد اصلی مسکن علاوه بر نقش آن به عنوان سرپناه ، فراهم آوردن شرایط مطلوب را برای خانواده به منظور تحقق فعالیت های خانوادگی است یکی از پیامدهای مثیت این امر ثبات و همبستگی خانواده است
مسکن برای مشارکت خانواده در اجتماع بزرگتر نیز موثر است . خصوصاًً این تاثیر در میان خانواده های روستایی که به وابستگیهای همسایگی پایبند هستند بیشتر دیده می شود .خانه نزدیک ترین فضای مرتبط با انسان است و انسان اولین رابطه ی تجربه ی خود با دیگران را در آن می آزماید .در واقع پیش زمینه ای برای ورود به اجتماع بزرگتر است. عدم دسترسی به مسکن مناسب با افزایش میزان بزهکاری ، طلاق و از هم گسیختگی اجتماعی ارتباط زیادی دارد و یک عامل بازدارنده در رشد و اعتلای اجتماعی – فرهنگی و روانی محسوب می شود . نداشتن مسکن همچنین باعث پیدایش پدیده های ناهنجار اجتماعی دیگری از قبیل خیابان خوابی ، زاغه نشینی و معضلات حادتری مانند تکدی گری می شود
.از نظر اشتغال : احداث مسکن بخش قابل ملاحظه ای از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده ، برای گروه کثیری از مردم ایجاد اشتغال می‌کند . همچنین داشتن یک مسکن مناسب بر مسائلی از قبیل بهره وری و کارایی اثر مستقیم دارد و تازه واردان به شهر و کارگران ساده رامشغول می‌کند و بنابراین به طور موثر با افزایش میزان اشتغال و درآمد به توسعه اقتصادی و سیاسی کمک می‌کند
از نظر روانی و جسمی :جوامع انسانی بویژه در عصر کنونی سرشار از استرس هایی هستند . مسکن می-تواند محلی برای آرامش و تجدید قوا ، آرامش اعصاب و فکر در باشد و خستگی های فکری و جسمی ناشی از کار روزانه را از وی زدوده یا او را از جنبه روانی آماده فعالیت کند
وین واتر می‌گوید از آنجایی که مسکن سرپناه در مقابل عناصر آزار دهنده محیط خارج است . لذا به منزله مکانی است که مردم در آن انرژی خود را تجدید می‌کنند و با انرژی های جهان خارج مقابله می‌کنند.لذا خانه عمدتاًً وسیله است که مردم در آن انرژی خودرا تجدید می‌کنند و با انرژی های جهان خارج مقابله می‌کنند.لذا عمدتاًً خانه وسیله ای است که افرادی که از بقیه جامعه بریده شده اند می توانند در مقابل تهدیدها و حملات بیشتر پناه یابند.به نظر او این جنبه از خانه برای زنان از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد
مالکیت مسکن از نظر همه ملت ها نشانه موفقیت اجتماعی و امنیت به شمار می رود و تمایلی فراگیر است. از آنجایی که مسکن زندگی روزمره و خانوادگی ،سلامت جسمی و روحی ،حسن اخلاق و طول عمر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.عامل عمده نابرابری و نیز همبستگی اجتماعی به شمار می رود .مالکیت مسکن نشانه آشکار ارتقای سطح زندگی است
اهمیت مسکن در زندگی انسان
مسکن یا سرپناه یکی از نیازهای اساسی انسان را تشکیل می‌دهد. در بین نیازهای انسان ،دسترسی به مسکن مشکل تر و محدودتر است.
بحث در این است که نیاز سکونتی یا سرپناه اولیه چیست؟ کم وکیف آن چگونه است شیوه ها و روش های دست یابی و تامین آن کدامند؟
چه افراد و گروه هایی در چه شرایطی تقدم برخورداری از آن را دارند؟راه حل ها و زمینه های فراهم کردن مسکن از سوی دولت با در نظر گرفتن هدف های توسعه اقتصادی و اجتماعی چگونه است؟