برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 280

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت
تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

 

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

خروس خوان-هنگام سحر

بامبول-حقه-کلک

چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند

 

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

انداختنی(جنس نامرغوب)

راپرتچی-گزارش دهنده

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری
از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

 
پشمالو-دارای موهای بسیار

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

بدک-نه چندان بد
چرکمرده-نگا. چرکمُرد

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

ترش ابرو-عبوس

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

بچه ی-اهل ِ

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

پیشنهاد-طرح

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

پا سوز-عاشق شیفته

انسان بودن(شریف و درست بودن)

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
 

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)

حمامی-گرمابه دار

 
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

 

از جنس چیزی بودن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

 

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

چاره-درمان

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن
پات-بی آبرو-بی تربیت
پر بودن خیک کسی-سیر بودن
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

بار انداختن-توقف و اقامت کردن

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

 

 

راست راستی-حقیقتن-واقعن
بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

 
رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

چغلی کردن-شکایت کردن

 

زیر چاقی-مهارت

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن
پوست کنده-رک و بی پرده

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

 

از زورِ-از شدت-از بسیاری

 
تار-از محلی راندن

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)
پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

 

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار
درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

چشمداشت-توقع-انتظار

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

پیش بینی کردن کار یا شخصی

 
تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

 

از خاک برداشتن(کسی را نواختن و به جایی رساندن)

 

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

بز دل-ترسو

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

چاشته بندی-ته بندی

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند
ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 
دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

چروک-چین و شکن

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

جمع کردن-گرد آوردن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

 

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن
پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن
جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

آلکلی-معتاد به الکل

 

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن
آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

خریت-نادانی-حماقت

پشت سر هم-پیاپی متوالی

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

ترش کردن-عصبانی شدن

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

چروک-چین و شکن

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

جگر گوشه-فرزند

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده
داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

از دست دادن-گم کردن

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

 
خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

 

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

راست راستی-حقیقتن-واقعن

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

چشم گود شدن-لاغر شدن

خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش
روده درازی-پرحرفی-وراجی

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

چُر-ادرار
پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

 

 

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

 
داغ چیزی به دل کسی ماندن-آرزوی چیزی را داشتن و به آن نرسیدن

 

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

 

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

پاشیر-گودال پای شیر آب

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

 
افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

 

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل
بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن
 

چراغان شدن-جشن گرفتن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 

ریش توپی-ریش تپه

 

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن
در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

پل خر بگیری-محل آزمایش-جایی که گریز از آن ممکن نباشد

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

بساز-آدم سازگار-صبور

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

ازرق-چشم زاغ

برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

با دست و پا-آدم زرنگ

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

 
آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

 

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

 

پشت رو-وارونه

بخار-توانایی-شایستگی

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

از زبان افتادن-لال شدن

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

 
چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

 
دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

چُر-ادرار

خاله خُمره-زن کوتاه قد و چاق

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

ذِله کردن-ذله آوردن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

 
چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

دماغ چاقی-احوال پرسی

دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن
رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

افتادن بچه-سقط شدن جنین

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

تو دار-راز نگهدار

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

ارواح شکمت-ارواح بابات