منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 289

آبدست(ماهر، استاد)

 
دور تا دور-گرداگرد-اطراف

رایانه-کامپیوتر
به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

بالینی-کلینیکی

 

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن
روغنی-آلوده به روغن
برآورد-تخمین

دخترینه-دختر-مونث
روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن
چنگولک-سست و ضعیف
تپق-گرفتگی زبان
چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی
خندق بلا-شکم
پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن
از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)
 

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

 

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

خود را بستن-پول دار شدن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

 

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

چای نیک-قوری و کتری چای

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

چار سر-حرف مفت-متلک

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

 

 

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

چی-چه-چیز

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

آکَل(آقای کربلایی)

دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

 
بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

خیس کردن-ادرار کردن به خود

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

 

خرج راه-هزینه ی سفر
اجاق(دودمان)

 

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

جَخ-تازه-هنوز-فوقش
امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)
بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

دست و بال-دور و بر-اطراف

زیر گرفتن-زیر کردن
 

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

احدالناس(کسی، فردی)

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد
دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن
 

بی سیرت-بی آبرو

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

 
حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

 

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

چلو صاف کن-آبکش

 
پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

 

 

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

 

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

 

چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

رضا شدن-راضی شدن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن
 

حشری-شهوت ران-پر شهوت

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

 

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

حق شناسی-سپاس گزاری

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده
درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن
 

آبِ سیاه-نیمه کوری

به پول رساندن-فروختن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس
جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول
از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

روی خود کشیدن-رو کشیدن

پاتال-سالخورده-پیر
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

 

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)
خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)
چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی
اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

خوشگلک-با خوشگلی اندک

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

پیمانی-استخدام غیر رسمی

چلچلی-دیوانگی-بیعاری

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

درمانگاه-جای درمان بیمار

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن
دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

آتش از چشم کسی گرفتن(ترسانیدن)

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

 

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن
چاییده-سرما خورده-زکام گرفته
زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست
جامه شور-رختشوی

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

دُنگی-دانگی

بده اون دستت-آی زکی !
ترید- تلیت

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

پشت سر کسی صفحه گذاشتن- پشت یر کسی حرف زدن

پَتی-لخت-برهنه

چُرت-خواب کوتاه

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب
تا-توانایی

زبان گز-چیز تند و تیز

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن
راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

زیر گرفتن-زیر کردن

حلال-زن یا شوهر

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

آواز دادن-خواستن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی
خوش قلق-رام-خوش خوی

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

رضا شدن-راضی شدن

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه
چند مرده حلاج بودن-چه اندازه جسارت و توانایی داشتن

دوسیه-پرونده

خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال

 
رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

خودمانی-صمیمی-یکدل

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

چشم سفیدی کردن-پر رویی کردن-گوش به حرف ندادن

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

بمیرم-قربان بروم
جفنگیات-سخنان یاوه

دوا درمان-مداوا-معالجه
دندان شکن-قاطع-محکم
از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد
چیل-آدم بد بیار

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)
پلاسیده-پژمرده-چروکیده

 

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن
خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

 

چغندر پخته-لبو

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ
خِرخِره-حلق-حلقوم

چرند اندر چرند-پرت و پلا
دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

 

پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

رم دادن-رماندن-فراری دادن

جامه شور-رختشوی

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن
خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

دلداری دادن-تسلی دادن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

زبانی-شفاهی

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

 

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

 

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین